Қазақстан өз қаражаты бойынша өмір сүруге шақырылды

Дәстүр бойынша Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың халыққа Жолдауынан басталатын Қазақстан Парламенті сессиясының ашылуы биыл бұрынғыдан айтарлықтай ерекшеленді. Егер 2022-2023 жылдары Жолдаулар "жаңа Қазақстан" құрылысының тұжырымдамалық қағидаттарын сипаттаса, 2024 жылы ел алдында тұрған сын-қатерлер мен проблемалар басты тақырыптарға айналды. Олар, Мемлекет басшысы ұсынған шешімдер сияқты, ресейлік шешімдерге ұқсас: инвестициялар мен халықтың әл — ауқатын арттыру қажеттілігіндегі тапшы бюджет кірістерді жинау мен қайта бөлуді ұлғайтуды талап етеді-және ел билігін салықтарды арттыруға, жеке тұлғаларға прогрессивті шкала енгізуге, мемлекеттік шығындарды үнемдеуге және банк секторындағы реформаларға итермелейді.

Бүкіл экранды кеңейтіңіз

Фото: Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты

Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2022 және 2023 жылдардағы сөйлеген сөздері тұжырымдамалық сипатта болды, ол тіпті "әділ мемлекет, біртұтас ұлт, гүлденген қоғам" және "әділ Қазақстанның экономикалық бағыты"атауларынан да көрінді. Биылғы Жолдаудың тақырыбында "әділ Қазақстан: Заң және тәртіп, экономикалық өсу, қоғамдық оптимизм" деген нақтылық көп болды — осы конструкция аясында Қазақстан Президенті қазақстандық қоғам өмірінің барлық аспектілері бойынша бір сағаттық сөз сөйлеуге тырысты. Атап айтқанда, Тоқаев мырза әкімдердің (жергілікті әкімшілік басшыларының) тікелей сайлауын қолдап, Қазақстанда атом энергетикасын дамыту мүмкіндігі туралы референдумды 6 қазанға белгілеп, екі негізгі сұраққа жауап берді.

Алайда, Жолдауда "әлеуметтік теңсіздіктің төмендеуі және орта таптың күшеюі кезіндегі экономикалық өсудің" жалпы бағамы кезінде Қазақстан алдында тұрған экономикалық сын-қатерлер басты орын алды (формула, "орта таптың" шегерілуімен Ресей Федерациясы билігі жүзеге асыратын саясатты іс жүзінде қайталайды).

Ол үшін мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру және бірқатар реформалар жүргізу қажет. "Ақша-несие және фискалдық саясат арасындағы теңгерімсіздік", "инвестклимат және бизнес жүргізу үшін жағдайлар" мәселелері және "елдің өнеркәсіптік әлеуетін ашу"мәселелері негізгі болып табылады. Қазақстан Президенті Үкімет пен Ұлттық Банктен "банктерді экономикаға көбірек қаражат салуға ынталандыруды", оларға салық салуды қайта қарауды және "экономикалық белсенділікті ынталандырудың өзекті міндеттеріне жауап беретін банктер туралы жаңа заңды"қабылдауды талап етті.

Мемлекет басшысы" алдыңғы және қазіргі үкіметтердің жұмысындағы үлкен қате есеп " деп республикалық бюджеттің кіріс бөлігінің екі жылдық орындалмауын атап өтті. Үкімет бюджет тапшылығын жабу үшін Ұлттық қордан қосымша трансферттерге жүгінуге мәжбүр. Сарапшылардың бағалауы бойынша, биыл да кірістер бойынша жоспар (Ұлттық қордан трансферттерді есептемегенде 16 трлн теңге) 3 трлн теңгеге орындалмайды. "Егер бұған 3 трлн теңге тапшылық қосылса, бюджеттегі тесік шығын бөлігінің шамамен 25% құрайды",— дейді Talap қолданбалы зерттеулер орталығының директоры Асқар Кысықов. Үкімет мақұлдаған бюджеттік жобалар бойынша келесі жылы Ұлттық қордан берілетін трансферттер көлемі тағы 5 трлн теңгеге дейін өседі.

Жағдайдан шығу — "қаражатпен өмір сүру", - деді Кеше Қазақстан басшысы. "Үкімет Ұлттық банкпен бірлесіп бюджет ақшасын тиімді пайдалануға, шығыстарды шектеуге және қатаң бақылауға бағытталған пәрменді шаралар қабылдауы қажет",— деді ол Жолдауда. Сондай-ақ, талаптардың қатарына іскерлік белсенділік пен жеке инвестициялардың өсуіне жағдай жасау жатады. "Қолданыстағы жүйені қайта жүктеуге жаңа Салық кодексі шақырылды. Кодекс салық төлеушілерге деген сенім негізінде түбегейлі жаңа салық әкімшілігін құруға бағытталуы керек. Кодексті оңайлату, оның ережелерін барлық экономикалық белсенді азаматтар үшін түсінікті ету өте маңызды",-деді Қазақстан Президенті сапалы пысықтау үшін оның қолданысқа енгізілу мерзімін 2025 жылдан 2026 жылға ауыстыруға келісе отырып. Қазақстан басшысы болжамды салық салу реформасының үш негізгі тармағын атап өтті: бұл банктер үшін салық салудың жоғары ставкасы (Кысықов мырзаның деректері бойынша — бизнес-кредиттеумен байланысты емес кірістер бойынша ставкалардың 20% - дан 25% - ға дейін өсуін қоса алғанда), жеке тұлғаларға салық салудың прогрессивті шкаласы және жеңілдіктерді түгендеу. "Барлық жеңілдіктер бойынша салық есептілігі ұсынылуы тиіс. Бизнесті шынымен ынталандыратындарды сақтау керек",-деді Қасым-Жомарт Тоқаев.