ЭКОНОМИСТЕР НЕГІЗГІ МӨЛШЕРЛЕМЕНІ ОДАН ӘРІ БІРТІНДЕП ТӨМЕНДЕТУДІ БОЛЖАНУДА

Қазақстанның экономикалық қоғамдастығы ертең өтетін Ұлттық Банктің Ақша-несие саясаты комитетінің отырысының нәтижелерін күтуде. Отырыс барысында қаржы реттеушінің сарапшылары жақын арада барлық банктердің ұстануы тиіс ойын ережелері шешімін қабылдайды - негізгі мөлшерлемені белгілейді.

АҚС комитетінің алдыңғы отырысының нәтижесінде негізгі мөлшерлеме 16,00%-дан ағымдағы 15,75%-ға төмендетілгенін еске саламыз.

The Tenge редакциясы экономистерді сауалнама жүргізіп, осы мәселе бойынша сарапшылар қауымдастығының негізгі дәлелдерімен танысуға мүмкіндік берді. Сауалнамаға қатысқандардың пікірі дерлік бір ауыздан болды, дегенмен әрқайсысы шешімнің маңызды деп санайтын аспектілеріне назар аударды.

TALAP Қолданбалы зерттеулер орталығының директоры Асқар Қысықов Ұлттық банк негізгі мөлшерлемені өзгертуге қатысты әрекеттерінде аса сақ болады деп есептейді.

Қысықовтың айтуынша, қазіргі макроэкономикалық жағдайлар негізгі мөлшерлеменің төмендетілуінің жалғасатынын көрсетеді. Инфляция бізде 10%-дан төмен, сәйкесінше 15,75% негізгі мөлшерлеме жағдайында нақты мөлшерлеме шамамен 6% құрайды - бұл өте жоғары мән. Сондықтан Ұлттық банк, мүмкін, негізгі мөлшерлемені төмендетеді, бірақ көп емес, бәлкім жарты пайызға, өйткені олар сақтық шарасын қолданады. Олар инфляциялық күтімдер ұғымын пайдаланады, ал олар жоғары болып қала береді. Дегенмен, жалпы алғанда, егер инфляцияға қарасақ, негізгі мөлшерлеме жылдамырақ төмендетілуі керек. Нақты мөлшерлемені 3% дейін түсіру үшін негізгі мөлшерлемені 12-13% дейін төмендетуге болады, бірақ мен Ұлттық банк мұндай әрекетке бармайды деп сенімдімін және проценттік мөлшерлемені біртіндеп төмендете береді деп ойлаймын.

Қазақстанның қаржыгерлері ассоциациясының бас аналитигі Зарина Скрипченко да қаржы реттеуші күрт қимылдар жасамайтынын және БС-ті біртіндеп төмендете беретінін айтады.

Біздің пікірімізше, келесі 19 қаңтардағы АҚС комитетінің отырысында Қазақстандағы инфляцияның динамикалық түрде баяулауы (2023 жылдың қорытындысы бойынша 9,8% қарсы алдыңғы жылы 20,3%) және сыртқы инфляциялық ортаның жақсаруы фонында негізгі мөлшерлемені одан әрі сақтықпен төмендетуге болады. Атап айтқанда, 2023 жылы азық-түлік әлемдік бағаларының (ФАО индексі 2023 жылы 124 ұпайға дейін төмендеді, бұл 2022 жылғы орташа көрсеткіштен 20 ұпай төмен) және энергетикалық ресурстар (2023 жылы мұнайдың орташа бағасы барреліне 82,2 доллар болды, ал бұрынғы жылы 99 доллар) төмендеуін, сондай-ақ Қазақстанның сауда серіктестер елдерінде (Ресейден басқа) бағаның өсуінің баяулауын атап өтуге болады.

Ұлттық банктің соңғы сигналдық хабарламасына сәйкес, инфляцияның нақты динамикасы оның болжамдық траекториясына (2024 жылы 7,5-9,5%) сәйкес келген жағдайда және ішкі инфляциялық қауіп-қатерлердің төмендеуі (фискалдық стимулдау, тұрақты ішкі сұраныс, халықтың тұрақсыз инфляциялық күтімдері) кезінде негізгі мөлшерлеменің төмендетілуі жалғасады.

Экономист Арман Бейсембаев та негізгі мөлшерлемені аздап төмендететініне сенімді, бірақ нақты болжам бермеді. Дегенмен, АҚС комитетінің макроэкономикалық көрсеткіштеріне байланысты одан әрі үлкен өзгерістер жасау мүмкіндігі бар.

Мен негізгі мөлшерлемені тағы 0,25 төмендету үшін барлық алғышарттарды көремін. Дегенмен, 0,5 немесе тіпті 0,75 қатты төмендету мүмкіндігін жоққа шығаруға болмайды. Инфляция біртекті болды, дамыған елдер де фактически ставкаларды төмендету кезеңінің басында тұр. Сондықтан Ұлттық банктің, анықтама, маневр жасауға кеңістігі бар.

Halyk Finance сарапшылары негізгі мөлшерлемені 1% төмендету керек деп санайды. Аналитиктер өз пікірлерін жаңа шолуда білдірді.

Ағымдағы көрсеткіштер экономикадағы инфляцияның біртіндеп тұрақтануына ықпал ететін үрдістің сақталып отырғанын көрсетеді, бұған ұлттық валютаның нығаюы, доллардан арылу және сыртқы баға динамикасының қалыпты болуы ықпал етеді. Сонымен қатар, ақша реттеушінің сақ және салыстырмалы түрде қатаң антиинфляциялық саясаты мұндай тұрақты дезинфляциялық траекторияға белгілі бір дәрежеде ықпал етті.

Бұл жылдың соңындағы инфляция болжамы, негізгі мөлшерлеме бойынша соңғы шешімде жарияланғандай, өзгеріссіз қалды және 7.5-9.5% деңгейінде сақталды, бұл орташа алғанда біздің 8.5% болжамымызға сәйкес келеді.

Инфляциялық қысым Қазақстанда да, бүкіл әлемде де жүйелі түрде төмендеп келеді. Сонымен қатар, геополитикалық кернеудің шығындары тек өшпей қана қоймай, жаңа аймақтарға таралып, инфляцияны нормалдау процесін тежейді. Қазақстандағы фискалдық саясат әлі де айқын интервенционистік сипатта болып отыр, бұл коммуналдық қызмет тарифтерінің артуымен бірге инфляцияның қабылданатын деңгейге жетуін кешіктіреді. Біздің ойымызша, қазіргі сәтте елде фискалдық және монетарлық компоненттер контекстінде үйлесімді экономикалық саясат жүргізілуі өте маңызды. Биылғы жылы Нацқордан трансферттердің тағы да наурыз айында өткен жылғыдай кезекті рет ұлғайтылмайтынына сақтықпен үміттенеміз. Сондықтан, өткен жылдың соңында Нацқордан бюджетке күтпеген жаңа қаражаттың Т1.3 трлн көлемінде құйылуы ақша саясатының трансмиссиялық механизмін реттеуді айтарлықтай күрделендіреді және, сонымен қатар, жаңа жылдағы инфляцияға теріс әсерін ұзартады, баға өсімінің баяулау процесін тежейді.

Қазіргі уақытта негізгі мөлшерлеме мен инфляция арасындағы айырмашылық кеңейіп, 6 п.п. жетеді. Сонымен қатар, инфляция қарқынының одан әрі баяулауы нақты ставканың өсуін тоқтатады.

Реттеушінің сақтықпен ставканы төмендетуі нарықтық пайыздық ставкаларды біртіндеп нормалдауға мүмкіндік береді, инфляциялық күтімдерді тұрақсыздандырмай. Біздің ойымызша, келесі АҚС комитетінің отырысында ҰБ негізгі мөлшерлемені 50-100 б.п. төмендетуге болады деп 14.75-15.25% дейін. Алдағы уақытта монетарлық саясаттың жүйелі жұмсартылуы (Нацқордан Қазақстан экономикасын қосымша қаржыландырудың болмауы жағдайында) оның нақты өлшемде деңгейін 3-4% дейін, ал негізгі мөлшерлеменің мөлшерін жыл соңына қарай 12.0% дейін төмендетуге мүмкіндік береді.

Экономист Жанат Нұрғалиев негізгі мөлшерлемені тек 25 п.п. төмендетеді деп сенімді. Дегенмен, сарапшы Ұлттық банк мұндай көрсеткіштің төмендеу траекториясында үзіліс жасауы мүмкін екенін де жоққа шығармайды, кемінде 2024 жылдың алғашқы АҚС комитетінің отырысында.

Өткен жылдың қараша айындағы АҚС комитетінің отырысынан кейін, ҰБ РК негізгі мөлшерлемені біртіндеп төмендетудің мақсаттылығын қарастыратынын айтты, бірақ инфляцияны 5% мақсатына қайтару және инфляциялық күтімдерді бекіту үшін орта мерзімді перспективада қатаң ақша-несие жағдайларын сақтау ескеріледі. Яғни, тіпті 1% төмендетуді күтуге болмайды. Сонымен қатар, Ұлттық банк мәлімдемесінде деректерді жинау және тәуекелдер теңгерімін бақылау үшін негізгі мөлшерлемені өзгертуге үзілістер жасау мүмкін екені айтылды.

Еске салайық, Қазақстан қаржыгерлері ассоциациясының аналитикалық орталығы ұқсас сауалнама жүргізді. Оның нәтижелері бойынша, респонденттердің 94%-ы сондай-ақ негізгі мөлшерлеменің төмендетілетініне сенімділік білдірді.

Бұл мәтін ChatGPT жасанды интеллектінің көмегімен аударылды